تاثیر منظر و فضای سبز بر سلامت روحی و روانی در دهه های اخیر بسط یافته و نظریه های متفاوتی درمورد آن مطرح شده است؛ازجمله نظریه بهبود استرس اولریک،که معتقد است مناظر طبیعی،بالقوه تمایل به کاستن میزان استرس دارند در حالی که مناظر ساخته شده موجود (بالفعل)نه تنها از بهبود استرس ممانعت نمی کنند، بلکه خود میتوانند سبب استرس شوند.
اصولا فضای سبز مناسب در شهرها،افزون بر بر سلانت جسمانی موجب آرامش روان،بازده کاری بیشتر و کیفیت زندگی برتر می گردد.
اما این در حالی است که در بسیاری از شهرهای ما،عدم توجه به جنبه های انسانی در طراحی و معماری فضای شهری باعث شده که در شهرها بیش از روستاها سلامت روانی،اجتماعی در معرض آسیب باشند.یکی از عواملی که باعث بوجود آمدن چنین مشکلاتی شده است،عدم توجه به فضای سبز شهری و اینکه ساختار موجود در فضاهای سبز در راستای ساختارهای فکری مدرن قرارگرفته و یک نوع تضاد در ساختار کالبدی تقریبا سنتی با ساختار تفکر مدرن استفاده کنندگان به وجود آمده است.بنابراین نحوه ساخت و شکل گیری فضاهای سبز می تواند اثرات مستقیمی بر روح و روان مراجعه کنندگان داشته باشد بطوری که تحقیقات نشان می دهد که بخش مهمی از اهداف شفابخشی منظر در مشاهده مناظر طبیعی و نه الزاما در انجام فعالیت در مناظر طبیعی و فضاهای سبز است.
درخصوص نقش مهم فضاهای سبز در ارتقای سلامت جسمی و به ویژه روحی – روانی شهروندان می توان به نتایج مطالعات صورت گرفته زیر اشاره کرد :
1. مطالعات van den berg نشان می دهد که درختان و مناظر جنگلی پارک مانند سبب کاهش استرس،لذت از منظر،کاهش عصبانیت و تنش و افزایش تمرکز می شود.
2. براساس بررسی های Nakamuraand و fujiوجود پرچین در تمدد اعصاب و آرامش جامعه انسانی تاثیرات شگرفی دارد.
3. مطالعاتLumann نشان می دهد که پارک با گونه های گیاهی گوناگون تاثیرات ترمیمی مستقیمی داشته و باعث تجدید قوا در شهروندان می گردد.
4. تاثیرات دید به درختان و منابع طبیعی ، همانند تقلیل استرس،سرحال شدن،کاهشی فشارخون،افزایشی تاثیرات مثبت و کاهشی عصبانیت و پرخاشگری از نتایجی می باشد که Hartigبه آن دست یافت.
5. بررسی های Ottossonو Grahnنشان می دهد که باغ قدیمی با درختان میوه و تنوعی از گل ها باعث افزایش قدرت تمرکز می شود.
6. نتایج یک بررسی در شهر سیستان نشان داد که درتوسعه فضای سبز شهری ازطریق تغییر میکروکلیما با کاهش دما و خنک شدن هوا،خود به خود سطح آرامش شهروندان را بالا می برد.
بطور کلی میتوان تاثیرات روان شناختی فضای سبز را بر شهروندان بصورت زیر بیان کرد :
1- ایجاد آرامش روحی و روانی :
علاوه بر آثار روحی و روانی و آرامش که در اثر قرارگیری در طبیعت و نظاره گری فضای سبز حاصل می شود،ازنظر علمی می توان به یک مورد اشاره کرد و آن هم تولید فیتونسید است.درختانی مانند گردو،کاج و ... از خود ماده ای بنام "فیتونسید" در فضا رها می کنند که این مواد روی انسان اثر فرح بخشی دارد؛به گونه ای که این ماده میتوند تعادل بین دو نیم کره مغز را بخوبی برقرار سازد و حالت طبیعی و آرامبخشی را به انسان ارزانی کند.
2- تاثیرات مثبت در سلامت جسمی و بدنی افراد :
مردم در جوامع صنعتی خیلی کم ورزش می کنند؛برای بسیاری از فعالیت های بدنی جایی در کارهای روزانه ندارد،در نتیجه برای اینکه این افراد به فعالیت بدنی بپردازند باید بیش از پیش آنهارا به این کار ترغیب کرد.محیط های جذاب ازجمله فضای سبز میتواند مردم را تشویق به شرکت در چنین غعالیت هایی کند.از پژوهش های انجام شدخ چنین برمی آید که محیط های سرسبز به عنوان مکانی برای این فعالیت های تفریحی بر مکان های ساخته شده رجحان دارند (گروه توسعه ،1382:11).به عنوان مثال راجراولریخ در تحقیقی که در زمینه اثرات روانی درختان و فضای سبز روی دوره بهبود بیماران در یک بیمارستان انجام داد به این نتیجه رسید که فضای سبز میتواند دوره بستری بیماران را کوتاه کند(مجنونیان،213:1374).
3- ارتقای کارایی و راندمان عملکردی افراد (افزایش بهره وری ):
زندگی در شهرها و بطورکلی در دنیای مدرن باعث مکانیکی شدن زندگی انسان ها گردیده است . اوقات فراغت را برای انسان ها کم کرده است و با این فرصت کم فراغت از کار،نمی توان رفتن به سفرهای طولانی و چند روزه را در برنامه زندگی قرار داد.بنابراین مجبور به استفاده بهینه از فرصت کم فراغت از کار و زندگی روزمره می شود و بهتری مکان برای انجام این کار فضاهای سبز شهری است؛زیرا با قرارگیری در این گونه فضاها ، انگیزه زندگی کردن افزایش و متعاقب آن کارایی و راندمان عملکردی افراد نیز افزایش می یابد.
4- حل چالش ها و تنگناهای افراد ازطریق تبادل افکار ،مشورت های دوستانه و ... در کانون های رسمی و غیررسمی مستقر در پارک ها و فضاهای سبز
5- تاثیر بر روی رفتار انسان ها و پویایی ذهنی و رفتاری آنها
6-ماندن افراد در وضعیت های فیزیکی و روحی مناسب از طریق حضور مستمر در فضاهای سبز مثل نرمش،ورزش و ... در این فضاها